فیلمِ مستند

زیان ناشی از ورود متقلبانه‌ی شرکت‌های چینی به بازارهای سهام آمریکا با مشارکت Big 4s، وکلا و بانکداران آمریکایی در طی دهه‌ی ۲۰۱۰، چیزی در حدود 20 تا 50 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. ماجرا از آن‌جا شروع شد که سرمایه‌گذاران و به‌خصوص بانکداران در تلاش بودند تا زیان‌های ناشی از بحران مالی سال 2008 خود را جبران کنند. در آن هنگام، چین بازاری در حال شکوفایی بود و همه می‌خواستند بخشی از چنین بازار در حال پیشرفتی باشند. پیش از آن که گردوخاک سقوط بازارهای مالی فرو نشیند، وال‌استریت از قبل راهی جدید برای درآمدزایی یافته بود. آن‌ها، در حال مهندسی یک شیادی بزرگ در ابعاد جهانی بودند. با این تفاوت که دروغ‌های پشتوانه‌ی چنین طرحی، این مرتبه قانونی می‌نمود! این‌بار، چین مرکز وقوع جرم بود! مستندِ «فریب چین» شرح این داستان است.

نمی‌شود از دنیای تقلب‌های مالی سخن گفت، اما از طراح و مجری بزرگترین طرح پانزی (Ponzi Scheme) تاریخ، یعنی برنارد می‌داف سخنی به میان نیاورد. می‌داف در دنیای وال‌استریت به مثابه یک افسانه‌ی دست نیافتنی بود. این حقیقت از آن جهت درست است که با وجود شواهد بسیار و تلاش‌های مجدانه‌ی گروهی از افشاگران (Whistleblowers) به مدت 10 سال، تا زمانی که وی خود را تسلیم مقامات نکرد، هرگز مورد بازرسی جدی یا در مظان اتهام قرار نگرفت. مقالات بسیار زیادی در خصوص داستان می‌داف منتشر شده که می‌توانید با جست‌و‌جویی ساده آن‌ها را بیابید. اما، قبل از آن که به سراغ این مقالات بروید، در این نوشته قصد دارم مستندِ «در تعقیب می‌داف» یا «Chasing Madoff» را در کنار روایت داستانی و هالیوودی آن یعنی «جادوگر دروغ‌ها» یا «Wizard of lies» با بازی رابرت دنیرو، به شما معرفی کنم.

همه درباره‌ی تقلب شرکت انران شنیده‌ایم. اَبر شرکتی چند ملیتی که در سال 2001 اعلام ورشکستگی کرد. ابعاد تقلب در این شرکت به حدی بود که منجر به انحلال موسسه حسابرسی آرتور اندرسون شد. مستند «انران: باهوش‌ترین فرد اتاق» به زوایای مختلف این تقلب از جمله طرز تفکر و فلسفه مدیریت، محیط کنترلی، کنترل‌های ناظر بر گزارشگری مالی، واکنش نهادهای حرفه‌ای و جامعه به آن، و تغییرات گسترده در قانون/ضابطه‌گذاریِ حسابداری و حسابرسی در نتیجه‌ی این رسوایی مالی پرداخته است.